Поморяни (Поморяны): замок в письмових джерелах - Опис 1772 р.

[Oleh Stasiuk]

Оригінал даного документу знаходиться в ЦДІАЛ, ф 134. оп. 2, справа 637. Однак з самим оригіналом я не працював, натомість знайшов розчитку присутнього там замкового опису в чорновиках Олександра Чоловського, опублікованих на polona.pl

Цитата

Opisanie zamku Pomorzańskiego

Wieżdżając od Miasta do Zamku, Most, nawięzaniu spodem Dębowym dylami dębowymi wyłożony z oręczem blachim, przy ktorym Brama wielka Sklepiona Murowana okrągła pod Gontami Staremi, doniey wrota podwoyne na biegunach a spodem na czopach Żelaznych, ryfami Okute y Cwiekami bite, wtych wrotach Furtka nazawiasach zrączką Zaszczepką y Skoblami Z Bramy wyszedłszy po lewey Stronie w Schody Kamienne nagore bramy gdzie drzwi dębowe popsute Czawiasie, y hakach dwoch z Zaszczepką. Postępuiąc daley nadziedziniec od Bramy Mur Wysoki Stary, jak Sciana, pod którym budynek lepiony pod nakryciem Częścią z Gont starych częścią z Słomy, do którego idąc, Ganek na Słupach zporęczem, daley, Drzwi nazawiasach Żelaznych z Zaszczepką y Skoblem, wewnątrz z Zasuw Drewnianą, po lewey ręce z sieni Drzwi do Izby Sosnowe na Zawiasach zelaznych z Skoblami y Zaszczepką za Suwka takoz od Sieni drewniana z Zamkiem y Kluczem drewnianym w Izbie Piec kaflowy y Kominek z piecem Chlebowym Izba ta przez Połowę płotem glino lepionym przepierzona, Okien dużych szkła prostego, Dwie, z tey drzwiczki Małe w koncie do tranzetu. Naprzeciwko Izba druga w ktorey Komorka Zagrodzona z Oknem, doniey drzwiczki, Stoł sosnowy duży y ławy przy obydwoch Scianach, piec Kaflowy y Kominek powała Z Tarcic nabelkach w Sieniach Kuchienka Zagrodzona, Ztąd wyszedłszy ciagne sie daley Mur pod basztyon wielki w kwadrat Murowany - bez Żadnego nakrycia, opustoszały, od tego Ciagnie sie daley Mur do Basztyonu drugiego przypalam wysoko Zmurowanego gontami Staremi pokrytego w którym na pierwszey kondygacyi Sklepienie tylko y kominek Stary nad dach wyprowadzony, redzta Zaś opustoszało. Przynim Pałac wielki wedwie Kondygnacye Murowany w Tryanguł Załamany, Tego dwie Części Gontami pobite, a trzecia sie niżej opisze. Idąc do Pierwszego Sklepu od Basztyonu drzwi żadnych niemasz, w Sienich tylko okno bez szkła z kraty Żelazney, z nich prosto idąc do Sklepu drzwi dembowe nazawiasach z Zaszczepką y Skoblem w Oknie także krata żelazna, ydąc na lewo Stroną do prawego Sklepu drzwi dębowe na Zawiasach z Zamkiem wnętrznym z kluczem y klamko do otwierania, tudzież gałko żelazną Skobel y Zaszczepka do Zamykania przy tychże drzwiach znayduie sie, w tych Okien na dziedziniec dwie z krat Zelaznych. Z tego, do drugiego Sklepu Drzwi Dębowe z Klamką y Skoblem, w którym okien takoż dwie z Kratami Zelaznemi. Ztąd wyszedłszy retro, a idąc daley Sklepy drugie. Do Pierwszego drzwi dębowe na Zawiasach Żelaznych bez klamek, okno z kraty Żelazney jedne, idąc w Prost do drugiego Sklepu drzwi żadnych niema tylko okienko natył z krato Żelazną, od wchodu zaś ydąc na Prawą Strone drzwi dębowe z Zaszczepką y Skoblem to trzeciego Sklepu w ktorym okno jedne z kraty żelazny, wtych wszystkich Sklepach podłogi niemasz, tylko śklepienie, natyły Strzelnice, Idąc pod Galeryę po teyże Pierszey, do Sklepu Piwnicznego drzwi z Przychodu na Zawiasach z Zaszczepką y Skoblami, za ktoremi wschody kamienne Czyli Ceglane po wierchu Tarcicami Okładane w tym Okienką małe jedne z Prętem Zelaznym. Ztego w lewą loch drugi na dwa dzielący sie bez drzwi tylko łuft czyli dziura nadziedziniec wyszedłszy nazad ztego łochu ku Galeryi, pod którą Sklepy quondam Piwnicze bywały, Teraz Zaś ydąc nalewą Strone Drzwi yedne na zawiasach z Klamką y Skoblem, a drugie wylotne z Zawiasami wyłomane, ztąd po lewej ręce Drzwi do Sklepu pierwszego z Zawiasami dębowe bez hakow tylko nabiegumie z Klamką y Skoblem, daley Drzwi także nazawiasach z hakami Klamką Skoblem do drugiego Sklepu, z tego do trzeciego Sklepu Drzwi niemasz daley Drzwi na Zawiasach z Zamkiem wnętrznym zepsutym, przez ktore wychod do Basztyonu wielkiego naroznego w Cale zruynowanego bez dachu y scieki, tylko belki Stare w ktorym okien z kratami żelaznemi dwie, wracając Sie retro na drugiej Stronie Galeryi Sklepy y lochi wszystkie dowszczętu poruynowane tylko belki Leżą potey Pierzeyi w wszystkich Sklepach Okien z kratami Żelaznemi N.11 pod wyżey opisanemi pozostałemi od ognia Sklepami znayduią sie jeszcze lochi, do ktorych idąc od drzwi zdziedzinca Szyia murowana w ktorey Drzwi na Zawiasach hakach zklamką, y Skoblami, za temi w Schody murowane Tarcicami zwierzchu nakładane daley Zaś lochi Trzy bez drzwi w ktorych y Mur Mieyscami po Osypywał sie. Z tych wycieczka z Schodami kamiennemi na Gorę bez drzwi Reszta zaś Sklepów y Lochów pod Pałacem ydących funditus zruynowane tylko Sciany Stoią. Po opisaniu dolney kondygacyi ydąc na Górę od Dziedzinca w Schody kamienne okrągłe na Galeryą ktorey Część trecia opadła, Na Galeryi Poręcze kamienne zbalasikami takiemiż Posadzka kamienna w Qwadratt wszedłszy na Galeryą drzwi wielkie podwoyne do pokoiów Pustych Zaparte, po lewej zaś Stronie tey Galeryi idąc do pierwszego Przed Pokoju drzwi dębowe fasowane Podwóyne z Zawiasami Sześcią y hakami Klamką y Skoblem w Tym Posadzka kamienna, Scieli niemasz tylko Tarcice trzy nabelkach kominek w rogu kamienny kapiasty poddach wychodzacy, okno Tafel dużych iedno w drewo oprawne z kwadratami dwoma na Zawiasach y hakach z Kułkami y Zakrętkami Ztąd po Prawey ręce od wchodu Pokoy, do ktorego drzwi dembowe Podwoyne na Zawiasach Francuskich z Zamkiem wnentrznym Zaszczepką y Skoblami, okien dużych Taflowych wdrzewo fugowane oprawnych Dwie z kwaterami na Zawiasach y hakach z Zakrętkami z Kułkami Kominek kapiasty duży, sciel nabelkach z Tarcic, Heblowana Sosnowa y Podłoga takaż Ztąd do drugiego Pokoju drzwi takoż fasowane dębowe Podwoyne na Zawiasach Francuskich y Hakach zpodłogą y ścielą Tarcianą Okno jedne zewszystkim jako y wpierwszym Pokoju. Ztego Pokoju w lewo w Schody kamienne do Transetu bez drzwi, Prosto Zaś Drzwi Stare dębowe podwoyne do Garderobki na Zawiasach Francuskich Z Zasuwkami udołu y wgorze Okno jedne Szybek Małych w Ołow oprawne, w tey Sklepienie y Posadzka z cegły, Ztey ydąc do Basztyonu narożnego wyżey opisanego drzwi Stare dębowe podwoyne na Zawiasach Francuskich z kamko y Skoblami, za temi wychoszą wschody kamienne z Lochu opisane. Powrociwszy nazad do Przedpokoju od Galeryi w lewą rękę przedpokoy drugi do ktorego drzwi dębowe Podwoyne fasowane na zawiasach francuskich y hakach z Zamkiem wnętrznym Gałko y Zaszczepką Okno Taflowe z kwaterami dwiema w drzewo fugowane Oprawne z Zakrętką na Zawiasach, posadzka wtym kamienna a Sciel nabelkach z Tarcic heblowanych ztego, do Pierwszego Pokoju drzwi takież na Zawiasach Francuskich y hakach z Zamkiem wnętrznym Gałko Zasowkami dwiema klamką y Skoblami, w ktorym okien Taflowych dwie z kwaterami na Zawiasach z Zakrętkami dwiema y kułkami piec kafli polewanych białych z faciatką Sklepiony z koronkami y gałkami dwiema Z tego naprawo do pokoju drugiego Drzwi takowych na Zawiasach z Zakrętkami y kułkami, przyiednym z tych Okiennice z Tarcic Sosnowych podwoyne na Zawiasach, w tymże Piec z kaflow biało polewanych wewszystkiem podobny pierwszemu, z kominkiem kapiastym podłoga z Tarcic w szachownice powała z tarcic na belkach. Ztąd wprawą do Garderobki Drzwi wylotnych podwoynych Fasowanych dwoie na Zawiasach Francuskich z Zamkami wnętrznemi Okien iako y w drugich Pokoiach, Taflowych dwoie na Zawiasach z kwaterami, tudzież Z Zakrętkami y kułkami Piec mały kaflowy pobielany na Fundamencie kamiennym, Podłoga z tarcic w szachownice a sklepienie murowane. Ydąc retro do Sali drzwi Podwoyne fasowane na Zawiasach Francuskich z Zamkiem wnętrznym gałko Zaszczepką y Zasuwkami dwiema w tey Okien dużych Taflowych, Podobnych wyżey opisanym in N.6 z kwaterami Zakrętkami y kułkami, kominek w Murze Szafiasty, piec duży farfurowy z herbem Tarczą y koronkami, na Fundamencie kamiennym gsymsowym, y spodem nabalaskach takoą kamiennych posadzka kamienna Sciel z Tarcic nabelkach Sosnowych Heblowana z Sali drzwi do inszego Pokoju Podwoyne Fasowane na zawiasach Francuskich z Zamkiem wnętrznym gałko zaszczepką y zasuwami dwoma, wtym okien Taflowych Trzy podobnych wewszystkiem wyżey opisanym z Zakrętkami na Zawiasach z kwaterami y kułkami przy dwoch Oknach Okienice z Tarcic Sosnowych Podwoyne na zawiasach ztąd do drugiego Pokoju Drzwi takoż dembowe jako y wszędzie podwoyne fasowane na Zawiasach Francuskich Okno yedne podobne yako y w drugim pokoju zewszystkiem, Szyja do pieca w sali będącego y drzwiczki pojedyncze dębowe na Zawiasach zklamko y Skoblami do Sali wtych także Obydwoch Pokoiach, posadzka kamienna a sciel z Tarcic Sosnowych nabelkach jako y wdrugich Exopposito opisanych Pokojow poprawey Stronie od rzeki bastyon opustoszały od ktorego ciagnie sie mur wysoki do Stayni wielkiey murowaney, Odrzeki tedy ydąc do Sieni drzwi na Zawiasach zdrągiem do Zamykania a nadziedziniec weyście wielkie bez wrot poprawey Stronie w Sieniach drzwi Stare pojedyncze do Kuchni z Zawiasami bez Krukow w ktorey Ognisko murowane wielkie Okien od pola Trzy z krat żelaznych a od Dziedzinca dwie z Szybek Małych z kratami żelaznemi Częścio w ołow aczężcią w drzwo oprawne w teyże kuchni Przegroda z chrustu oblepiona w ktorey drzwi pojedyncze y Piec Chlebowy Stalnica y ława na Gorze były qvondam pokoie, lecz ad praesans wcale zruynowane dachem Gontowym nakryty do Stayni od Dziedzinca wrot Podwoynych dwoje z Tarcic, na biegunach z drągami do Zamykania wewnątrz Żłoby y Jasła po Obu Stronach należyte, ztey do kuchni były drzwi ateraz Zalepione, y Okien dwie od Rzeki z krat żelaznych takoż zalepone, na teyże Stayni pokrycie gontowe wkońcu tey Stayni bastyon wysoki Murowany pod ktorym nadole Staienka do niej drzwi Proste z Zaszczepką na biegunie y sciel nabelkach nadrugiey kondygnacyi było pomieszkanie ktore ad praesans nieznaduię Opustoszone Bastyon ten gontami pobity tylko przykominie część niedokończona koło tegoż Bastyonu od Sciany Staienney chrustem zaplecioney Okienkow małych Trzy z Chrustu, Słomą kryte z drzwiczkami troygą Postapiwszy od tego Bastyonu Ku bramie Palow kilkadziesiaąt Starych zamiast Parkanu koło tego Zamku wał nizki Osypany y fosa Zawałem kopana.