Андриянов: укрепления (гипотетически)

[Filin]

Обсуждаются укрепления, которые (гипотетически) могли существовать в Андриянове.
 

с. Андриянов находится в 30 км к юго-западу от Львова, в 20 км к югу - юго-востоку от райцентра Городка:

Живая карта

Вот что сообщает об Андриянове Владимир Пшик в своём каталоге-информаторе Укріплені міста, замки, оборонні двори та інкастельовані сакральні споруди Львівщини XIII-XVIII ст. (2008):

Цитата

Андріянів

Розташоване за 21 км на пд. від районного центру і за 3 км на пд. від м. Комарно. Перша згадка з 1404 р. Поряд із селом є присілок Острог, що може свідчити про його появу в князівські часи, і що тут могли бути давні укріплення. За легендою, яку записав відомий львівський краєзнавець др. пол. XIX ст. Антоні Шнайдер, село заклав в др. пол. XIV ст. литовський князь Андрій (?), від чого і пішла назва поселення. Хоча з документів відомо про особу власника села на той період. Ним був шляхтич на ім’я Ян, або за актовими документами, Joannes de Andreanow. З др. пол. XV ст. село підпорядковувалось власникам Комарного, тобто було в посіданні Ходецьких, Колів, Мелецьких, Остророгів, Вишневецьких, Огінських, а з поч. XIX ст. перейшло у власність родини Лянцкоронських. Немає інформації про наявність оборонної садиби.

Література:

• Słownik geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. - Warszawa, 1880. - I. - S. 23
• Schneider A. Encyklopedia do krajoznawstwa Galicyi. — Lwów, 1868. — I. — Z. 5. - S. 45
• Materiały do dziejów sztuki sakralnej. Województwo ruskie. — Kraków, 1999. - VII. - S. 25
   

Фраза В. Пшика "... присілок Острог, що може свідчити про його появу в князівські часи..." заставляет задуматься, действительно ли "острог" - это намёк исключительно на княжеские времена? Ведь этот термин очень часто встречается, применительно к более поздним укреплениям... К сожалению, из текста В. Пшика непонятно, почему, по его мнению, "острог" мог появится только в княжеский период. Можно лишь догадываться, что он связал "острог" с литовским князем Андреем, который якобы основал село во 2-ой половине 14 века.

Давайте чуть детальней присмотримся к некоторым из упомянутых источников.

"Encyklopedia do krajoznawstwa Galicyi", изданная в далёком 1868 г., сообщает много интересных сведения об Андриянове:

Цитата

Andryanów czyli Adryanów, dawniej Adreanów. lub Andrejanów, zwana wieś i gmina w powiecie Rudońskim (obwodzie Samborskim), niegdyś w ziemi lwowskiej wojew. ruskiego. — Leży ku południowej granicy miasteczka Komarna, przy drodze gminnej z tamtąd do wsi Łówczyc tędy wiodącej, w okolicy podmokłej i nieco piaszczystej, gdzie strumień Wereszyna zwany, ma swoje źródłowisko; w odległości od powiatu w Rudkach 2 1/2 m.,od sądu pow., poczty i parafii łac., oraz miejsca targowego w Komarnie 1/4 m., od parafii gk. w łówczycy 1/4 m. Przestrzeń tej gminy wraz z przys. Ostrorogiem zajmuje 804 mgw., z tych należą 316 mg. roli, 50 mg. ogrodów i łąk, 44 mg. pastwiska (bez lasu) do obszaru dworskiego; zaś 270 mg. roli 42 mg. ogrodów i łąk i 73 nfg. pastwiska do mniejszych własności. Liczy 68 domów (niemal wszystkie mizerne lepianki), 92 rodzin, i 417 mieszk. (1866) [1]), z tych są 256 obrz. łac. 149 gk. i 13 żydów. Co do zarobkowości dzieli się ludność tutejsza na 1 urzędn. pryw., 52 posiadaczy grunt., 10 chałupników, 33 pomocników gospodarstwa i zarobników i 321 kobiet i dzieci. Rolnictwo i chów bydła jest ogólnem zatrudnieniem mieszkańców tutejszych [2]), przyczem też uprawa lnu i konopi, jako w sprzyjającej tej gałęzi gospodarstwa glebie, stanowi ważny artykuł zarobkowy dla mieszkańców tutejszych. — Niektórzy z włościan tutejszych obok rolnictwa, zatrudniają się w zimie także wyrabianiem płótna lnianego i cenowatego (cwillich) [3]). Pastwiska tutejsze są poniekąd nader sprzyjające dla gospodarstwa mlecznego. Do obszaru dworskiego w tern miejscu należy też położona nieco w oddaleniu ode wsi, przy granicy z Komarnem, gorzelnia z apparatem parowym na 50 korcy zacieru, oraz folwark dworski Ostrorogiem zwany, położony ku południowej stronie gminy, z własnemi do folwarku tego przydzielonemi gruntami.

Wieś ta istniała juz za rządów książąt ruskich. — Chociaż według niektórych zdań, ma być jej założycielem Andrzej Włodzimirowicz, kniaź litewski, który za czasów Władysława Jagiełły ziemię tutejszą przez niejaki czas dzierzył [4]; to wszelakoż znachodzimy już przy końcu XIV. wieku bojarów piszących się z Adreanowa [5]). Miała to być podówczas okazała osada. — Zniszczona przez Tatarów w r. 1499, poczęła upadać znacznie, a na jej gruntach rozszerzono później założone, za dziedzictwa Stanisława z Chodźcy, około r. 1471, miasteczko Komarno. O lat kilkadziesiąt później znachodzimy malutką już osadę Andryanów, zaludnioną po części Mazurami, w posiadaniu Mieleckich, a następnie hr. Ostrorogów, jako przenaleźność do tak zwanego hrabstwa Komarniańskiego. Odtąd wraz z tym miasteczkiem znachodzimy je w posiadaniu książąt Wiśniowieckich, Ogińskich i hr. Lanckorońskich, dziś własnością Kaźmierza hr. Lanckorońskiego, jako przenależność do obszaru dworskiego w Komarnie, stanowiąca osobny korpus tabularny [6]). - W latach 1653, 1672 i 1692 widzimy to miejsce znowu w wielkim zniszczeniu przez najście Tatarskie i Tureckie. W r. 1683 rozhukane fale rzeki Wereszycy przerwały groblę ogromnego podówczas jeziora Komarniańskiego i zatopiły po części i chaty tutejsze. Zbudowana po tej nieszczęsnej katastrofie przez nowych osadników w tein miejscu cerkiew drewniana, upadła dla braku dostatecznych reparacyj przy końcu zeszłego wieku, dziś tylko skąpe po niej pozostały ślady.

-----

1. Według konskryp. wojsko w. w 1787 liczono tu 49 domów (między temi murowany folwark i drewnianą karczmę, reszta lepianki) i 256 mieszk. - W r. 1807 liczono tu 58 domów z 325 mieszk. Podówczas należał Andryanów do okręgu werbowniczego pułku nr. 9 poci tytułem księcia Adama Czartoryskiego, marszałka poln. austiyackiego. - W r. 1816 liczono tu tylko 26 domów z 180 mieszkańcami (między temi 17 rolników). Podówczas należało to miejsce do okręgu werbow. pułku piechoty nr. 44 pod tytułem hr. Bellegartle. W r. 1842 liczono tu 57 domów i 376 mieszk. (między temi 38 rolników) należąc wtedy do okręgu werbowniczego pułku piechoty x. Czartoryskiego nr. 9 - Dziś należy do okręgu werbowniczego pułkn nr. 9 pod tytułem Hartmann.

2. Według obliczenia ludności i ilości bydła w tern miejseu w r. 1857 znacho-dzonotu: 44 klaczy, 49 koni, 19 źrebiąt; 1 bujaka, 145 krów, 29 wołów, 86 cieląt, i 20 sztuk nierogacizny. - W r. 1.807 liczono tu 19 koni, 12 wołów i 177 krów; - w r. 1824 zaś 40 koni, 4 wołów i 69 koni.

3. Ob. korespondencyę w "Gazecie Lwowskiej" r. 1847, nr. 162, str. 83.

4. Według notatek x. Franciszka Siarczyńskiego do opisu Galicyi.

5. Ob. Badania hr. Alexandra Stadnickiego o dawnych osadach w okolicy Lwowskiej w Bibliot. Ossolinsk. rocznik 1863. T. III., str. 32.

6. Ob. Opis Komarna, w niniejszem dziele, gdzie dokładniejszą rozprawę o tutejszych dziedzicach podano.

Источник

Всё переводить не буду, остановлю ваше внимание на отдельных деталях справки:

• В нескольких местах упомянут приселок Андриянова, но, судя по данным источника, назывался он не "Острог", а "Остророг": "... wraz z przys. Ostrorogiem..." ("... вместе с приселком Остророгом..."), "... folwark dworski Ostrorogiem zwany..." ("... фольварок дворовой Остророгом называемый..."). С происхождением названия в данном случае всё более-менее ясно, ведь селом владели графы Остророги, которые также упомянуты в справке ("...hr. Ostrorogów").
• Интересно описание раннего пласта истории поселения: "Село это существовало во времена правления князей русинских. Согласно некоторым предположениям, мог быть его основателем Андрей Владимирович, князь литовский, который во времена Владислава Ягелло землями местными некоторое время владел".
• Село разрушали татары и турки в 1499, 1653, 1672, 1683, 1692 гг. Интересно, что в 1683 г. воды обширного Комарницкого озера прорвались через дамбу и частично затопили территорию Андриянов, уничтожив часть застройки поселения.

"Słownik geograficzny Królewstwa Polskiego..." сообщает, что есть с. Адриянов или Андриянов, которым владел (по состоянию на конец 1870-х - 1880 г.) граф Казимир Лянскоронский. На момент составления справки, в селе числилось 529 жителей:

Цитата

Adryanów, Andryanów, z przysiółkiem Ostróg, wś, pow. Rudki, ćwierć mili od mka Komarna oddalona. Ludn. 529; z tego rz. kat. 331, grec. kat. 186, izr. 12; rozl. więk. posiadłości 419 m., mniejszej 385 m. Właściciel Kazimierz hr. Lanckoroński.

Как видим, в этом источнике упомянут приселок "Острог" ("... z przysiółkiem Ostróg"), и вот тут возникает вопрос - нет ли здесь ошибки? "Острог" или всё же "Остророг"? Стоит отметить, что справка "Географического словаря" (1880 г.) - это более поздний и более краткий источник информации, чем "Encyklopedia do krajoznawstwa Galicyi" (1868 г.), потому в ошибке прежде всего тянет заподозрить именно "Географический словарь". Правда, есть вероятность, что оба названия верны, да только этот вариант пока не выглядит особенно логичным.

За дополнительными сведениями обратимся к картам.

На карте Ф. фон Мига (1779-1782) на южной околице села видим безымянный фольварок - это и есть нужный нам приселок:

Живая карта

На карте 1861-1869 гг. видим тот же фольварок/приселок, но уже с подписью "Остророг":

Живая карта

На карте 1869-1887 гг. приселок подписан как "Фольварок Остророг":

Живая карта

Итого, получается, что один из источников В. Пшика (самый ранний и самый подробный), а также две старые карты, уверяют, что приселок назывался "Остророг", а не "Острог". А поскольку графский род Остророгов владел селом, то не возникает вопросов, почему приселок мог называться именно "Остророг". А вот с версией про "Острог" не всё так гладко. Не появился ли некий гипотетический "острог" в селе только лишь благодаря чьей-то ошибке?